เรื่องเด่น พระราชกรณียกิจด้านการศาสนาของ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

บทความพิเศษ : พระราชกรณียกิจด้านการศาสนาของ​

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง​

​

ศาสนาเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจของมนุษย์มิให้ประพฤติปฏิบัติในสิ่งที่เป็นความชั่วและเป็นแนวทางที่ทำให้มนุษย์เลือกกระทำแต่ความดี เป็นผลให้เกิดความสงบร่มเย็นในสังคมของมนุษย์ ในโลก ศาสนาจะดำรงอยู่ได้ก็เมื่อมีผู้เคารพ ศรัทธาเลื่อมใส ประพฤติตามหลักธรรมแห่งศาสนานั้นๆ ตลอดจนอุปถัมภ์ค้ำจุนศาสนาไว้ทุกวิถีทางอย่างสม่ำเสมอ

การอุปถัมภ์ศาสนา หมายความถึงการที่ผู้นับถือศาสนานั้นๆ ปฏิบัติบำรุงศาสนาของตนทุกวิถีทางด้วยใจบริสุทธิ์ เช่น ยึดมั่นในพระธรรมคำสั่งสอน ของพระศาสดา ซ่อมแซมบูรณะปฏิสังขรณ์ศาสนสถาน ไม่ทำลายศาสนวัตถุ อุปถัมภ์นักบวชซึ่งเป็นผู้สืบพระศาสนาให้ดำรงมั่นคงอยู่ เป็นต้น

ประเทศไทยมีศาสนาพุทธเป็นศาสนาประจำชาติ แต่ประชาชนมีเสรีภาพในการนับถือศาสนาตามความเชื่อและศรัทธาของตน พระมหากษัตริย์แต่อดีตจน ถึงปัจจุบันแม้จะทรงเป็นพุทธมามกะ แต่ทรงอุปถัมภ์ศาสนาทุกศาสนาในประเทศไทยมาโดยตลอด

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงตระหนักในความสำคัญของการอุปถัมภ์ศาสนา ดังนั้น นอกจากจะทรงเป็นพุทธศาสนิกชนที่ปฏิบัติพระราชกรณียกิจทางศาสนาอย่างสม่ำเสมอแล้วยังทรงเป็นอุปถัมภิกาศาสนาต่างๆ ในประเทศไทย ไม่ว่าศาสนาพุทธ อิสลาม คริสต์ พราหมณ์ ฮินดู และซิกข์ เพราะทรงถือว่าศาสนาแต่ละศาสนามีความสำคัญ เป็นเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจของประชาชน หากประชาชนเกิดความขัดแย้งทางศาสนากัน ก็เป็นสาเหตุหนึ่งที่ก่อให้เกิดความไม่สงบสุขขึ้นในชาติได้

คราวใดที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินไปในพระราชพิธีหรือทรงประกอบพระราชกรณียกิจเกี่ยวกับศาสนา สมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรม ราชินีนาถ มักจะโดยเสด็จเสมอ มิได้ทรงเลือกว่าเป็นงานพิธีของศาสนาใด และบางครั้งที่เสด็จพระราชดำเนินลำพังพระองค์เอง ก็ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจด้วย ความเคารพในประเพณีของศาสนาอื่นอย่างดียิ่ง

 

พระราชศรัทธาในหลักธรรมแห่งพระบวรพุทธศาสนา

​

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ มีพระราชศรัทธาในพระบวรพุทธศาสนามาตั้งแต่ทรงพระเยาว์ ด้วยทรงมีพื้นฐานความรู้จากพระบิดา คือ พระวรวงศ์เธอ กรมมื่นจันทบุรีสุรนาถ ซึ่งมักจะมีเรื่องต่างๆที่ทรงนำมาเล่า มาสอน อบรม แนะนำ โอรส ธิดา เป็นประจำ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ แม้จะทรงพระเยาว์ก็ทรงสนพระราชหฤทัยในพระพุทธศาสนา และทรงเป็นพุทธศาสนิกชนโดยสมบูรณ์ ทรงเคารพนอบน้อมในพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ บำเพ็ญกุศลทาน เช่น ทรงบาตร บำเพ็ญพระราชกุศล และทรงบูชาพร้อมอามิสบูชา อาทิ โปรดเก็บดอกไม้มาปักร้อยหรือประดิษฐ์เพื่อทรงบูชาพระด้วยพระองค์ เองตอนเย็นทุกวัน ในเวลากลางคืนก็ทรงสวดมนต์บูชาพระรัตนตรัย

พระราชจริยวัตรดังกล่าวนี้ เมื่อทรงพระเจริญวัยขึ้น ได้เสด็จเข้าศึกษาในโรงเรียนคาทอลิก คือ โรงเรียนเซ็นต์ฟรังซิสซาเวียร์คอนแวนต์ และทรงศึกษา ณ โรงเรียนในต่างประเทศ ก็ยังมีพระราชจริยวัตรมั่นคงในพระบวรพุทธศาสนา...

เมื่อสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงราชาภิเษกสมรสและทรงดำรงพระราชอิสริยยศเป็นสมเด็จพระบรมราชินีนาถแล้ว ได้ทรงศึกษาและปฏิบัติตามหลักธรรมในพระบวรพุทธศาสนามากขึ้น ทรงยกย่องเทิดทูนพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวว่าเป็นพระผู้พระราชทานความรู้แก่พระองค์ทุกด้านโดยเฉพาะด้านพระบวรพุทธศาสนา ทรงโดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวไปนมัสการและสนทนาธรรมกับพระเถรานุเถระอยู่เสมอ ทรงใช้หลักธรรมเป็นแนวทางปฏิบัติทั้งในส่วนพระองค์และในฐานะสมเด็จพระบรมราชินีนาถ ดังพระราชดำรัสที่ว่า


“ฉันรู้สึกว่า ชีวิตของฉัน ทั้งโดยฐานะส่วนตัว และในฐานะที่เป็นพระราชินี ถ้าเผื่อไม่ได้พระพุทธศาสนา ก็คงจะแข็งแรงอยู่ไม่ได้อย่างนี้”


สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงพยายามทุกวิถีทางและทุกโอกาสที่จะแนะนำพสกนิกรให้เห็นว่า ความเจริญทางด้านจิตใจเป็นสิ่งจำเป็น และสำคัญยิ่งไม่น้อยไปกว่าความเจริญทางด้านวัตถุ เพราะจะช่วยให้ชีวิตมนุษย์สมบูรณ์และมีคุณค่า ดังพระราชดำรัสที่พระราชทานแก่นักศึกษาวิชาพยาบาล ณ หอประชุมราชแพทยาลัย โรงพยาบาลศิริราช เมื่อวันที่ ๓๑ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๕๑๐ ตอนหนึ่งว่า

“... ทุกคนทราบดีแล้วว่า ความเจริญทางด้านวัตถุ ทำให้โลกมีความก้าวหน้าและสะดวกสบายยิ่งขึ้น นับว่าความเจริญทางวัตถุเป็นสิ่งจำเป็นและสำคัญมากสำหรับชีวิต แต่ชีวิตก็ยังต้องการความเจริญทางด้านอื่นด้วย คือความเจริญทางด้านจิตใจ ซึ่งสำคัญและจำเป็นไม่น้อยกว่าความเจริญทางวัตถุเลย มนุษย์สมัยนี้ส่วนมากหลงใหลในทางวัตถุมากเกินไป ไม่สนใจในความสุขทางนามธรรม มุ่งแต่จะแสวงหาและสะสมวัตถุเพื่อเพิ่มพูนความผาสุกของตน พากันทอดทิ้งหลงลืมเพื่อนมนุษย์ที่กำลังทุกข์ร้อน และต้องการความช่วยเหลือความเจริญทางวัตถุจำต้องควบคู่ไปกับความเจริญทางจิตใจ จึงจะทำให้ชีวิตมนุษย์สมบูรณ์และมีค่า บุคคลแม้จะเป็นผู้ที่ขาดความมั่นคงทางวัตถุ แต่ร่ำรวยยิ่งในด้านคุณธรรม มีความรักและห่วงใยในเพื่อนมนุษย์ จึงนับว่าเป็นผู้ที่พระพุทธศาสนายกย่องแล้วว่าเจริญแท้...”

พระราชจริยวัตรของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ที่ทรงปฏิบัติต่ออาณาประชาราษฎรในแผ่นดินไทย ตลอดจนบุคคลทั่วไปโดยทรงยึดถือหลักพระธรรมคำสอนในพระบวรพุทธศาสนา และพระบรมราโชวาทในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเป็นแนวทางนั้น ก็ด้วยมีพระราชประสงค์เพื่อบำบัดทุกข์และบำรุง สุขแก่ราษฎร เป็นผลให้ราษฎรทั้งปวง มีความจงรักภักดีต่อพระองค์อย่างแน่นแฟ้น

 

ทรงศึกษาและปฏิบัติธรรม​

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ มีพระราชศรัทธาโปรดศึกษาและปฏิบัติธรรมโดยสม่ำเสมอ นอกจากทรงได้รับความรู้ด้านธรรมะจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวแล้ว พระองค์ยังทรงศึกษาหลักธรรมด้วยการทรงสนทนาธรรมกับพระเถระชั้นผู้ใหญ่ และพระภิกษุที่เคร่งครัดในธรรมวินัย เป็นที่เคารพนับถืออย่างสูงของประชาชน อาทิ เสด็จพระราชดำเนินไปทรงสนทนาธรรมกับสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ณ วัดบวรนิเวศวิหาร แม้ในคราวที่เสด็จพระราชดำเนินไปต่างจังหวัด ก็มิได้ทรงว่างเว้นจากการปฏิบัติธรรม โปรดเกล้าฯให้สร้างตำหนักถวายสมเด็จพระสังฆราชขึ้นในบริเวณชายป่าไม่ห่างจากพระตำหนักที่ทรงแปรพระราชฐาน เช่น ที่ภูพิงคราชนิเวศน์ และที่ภูพานราชนิเวศน์ และเสด็จพระราชดำเนินไปทรงศึกษาธรรมะด้วย

ในการโดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวไปยังภูมิภาคต่างๆ หากเสด็จพระราชดำเนิน ณ วัดวาอาราม ก็มีพระราชศรัทธาถวายเงินบำรุงวัดเหล่านั้น และทรงสนทนาธรรมกับพระสงฆ์

ท่านผู้หญิงสุวรี เทพาคำ นางสนองพระโอษฐ์ ได้กล่าวถึงการเสด็จพระราชดำเนินไปนมัสการพระเถระที่ทรงเคารพนับถือตามวัดต่างๆ ว่า

“...สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถโปรด เสด็จพระราชดำเนินไปเป็นประจำทุกปี คือ ที่พิพิธภัณฑ์ท่านอาจารย์มั่น ท่านอาจารย์ฝั้น ท่านอาจารย์วัน ทรงจัดดอกไม้บูชาด้วยพระองค์เอง ทรงใช้ดอก ไม้ประดิษฐ์ของศิลปาชีพ เช่น บัวสัตบงกช และดอกไม้ประดิษฐ์อื่นๆ เพื่อให้อยู่ได้คงทน ..”

นอกจากสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ จะโปรดการสนทนาธรรมแล้วยังโปรดศึกษาหนังสือธรรมะต่างๆ ด้วย โปรดให้ราชเลขานุการในพระองค์ฯ ซื้อหนังสือธรรมะ หนังสือเกี่ยวกับพระพุทธประวัติ ประวัติพระสาวก และประวัติพระอริยสงฆ์ ตลอดจน หนังสือสวดมนต์ต่างๆ มาถวาย...

 

ทรงพระราชศรัทธาอุปถัมภ์บำรุงพระบวรพุทธศาสนาโดยการเผยแผ่ธรรม

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถมีพระราชศรัทธาในพระบวรพุทธศาสนาเป็นอย่างยิ่ง ทั้งนี้ มิใช่จะทรงปฏิบัติเฉพาะส่วนพระองค์เองเท่านั้น แต่ยังทรงมุ่งเผยแผ่ธรรมะอันเป็นแสงสว่างในชีวิตแก่บุคคลต่างๆ นับแต่ข้าราชบริพารที่รับใช้พระยุคลบาท ตลอดจนราษฎรทั่วไปด้วย

ท่านผู้หญิงมณีรัตน์ บุญนาค ได้เล่าบรรยายเรื่อง “สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถกับพระพุทธศาสนา” ตอนหนึ่งว่า

“...สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ โปรดฟังเทปธรรมะจากพระเถระที่มีชื่อมาก ทรงรวบรวมไว้ บางครั้งก็ทรงเปิด ถ้ามีสวดมนต์ก็ทรงสวดมนต์ตาม ส่วนเทปธรรมะของพระองค์ไหนฟังง่าย เข้าใจง่าย ก็โปรดพระราชทานให้แก่ผู้ที่อยู่ในความทุกข์ ผู้ที่สูญเสียผู้ใกล้ชิดบ้าง ผู้เจ็บไข้ได้ป่วยบ้าง เพื่อนำไปเปิดฟัง ซึ่งเป็นน้ำพระราชหฤทัยที่ทรงพระมหากรุณาต่อผู้น่าสงสารโดยพระราชทานธรรมะให้ไป นอกจากนี้ พระองค์โปรดที่จะทรงเรื่องชาดกต่างๆ หรือพุทธประวัติ พระสาวก และหนังสือเรื่องกองทัพธรรม ทรงอัดเทปด้วยพระสุรเสียงของพระองค์เอง ในเวลาที่ต้องพระประสงค์ก็เปิดให้พวกข้าราชบริพารฟัง เป็นการพระราชทานความรู้เผยแผ่พุทธศาสนา”

ท่านผู้หญิงมณีรัตน์ บุนนาค ได้กล่าวเทิดพระเกียรติอีกตอนหนึ่งว่า

“...การที่สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ โปรดทรงหนังสือธรรมะต่างๆ เกี่ยวกับพุทธประวัติและพระอริยสงฆ์ ทำให้ทรงมีความรู้ด้านนี้อย่างกว้าง ขวาง ทรงสนพระราชหฤทัยในชาดกต่างๆ แม้แต่จะมีพระราชดำรัสเรื่องใด จะทรงยกชาดกมาประกอบ คือ ขณะนี้พระองค์เป็นเสมือนเจ้าของโรงเรียนศิลปาชีพ หลักสูตรของศิลปาชีพจะเป็นอย่างไร ก็ด้วยพระราชดำริของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ รับสั่งให้สมาชิกที่ฝึกงานอยู่ในวัง หรือทุกแห่งที่ไป ให้จัดการสวดมนต์ทุกวันก่อนจะเลิกงาน หรือแม้แต่เสด็จพระราชดำเนินไปต่างจังหวัด ตรงกับวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา เช่น วันวิสาขบูชาหรือวันมาฆบูชา ก็จะโปรดให้ข้าราชบริพารที่ตามเสด็จไปหมู่บ้าน ไปหาพวกสมาชิกศิลปาชีพหรือชาวบ้านนั้น แล้วประกอบพิธีสวดมนต์ เช่น สรรเสริญคุณพระรัตนตรัยอย่างนี้เป็นประจำ ปรากฏว่าเดิมชาวบ้านเหล่านั้นบางคนไม่รู้จักสวดมนต์เลย...”

สมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินีนาถโปรดพระราชทานความรู้ทางศาสนาแก่ผู้ไม่รู้ ดังเช่น การทำเครื่องปั้นดินเผาในโครงการศิลปาชีพ มีพระราชดำริให้นำเรื่องจากนิทานชาดกมาเขียนภาพบนเครื่องปั้นดินเผา และทรงอธิบายให้ผู้ทำทราบด้วยว่า ภาพนั้นๆ มาจากนิทานชาดกเรื่องอะไร มีความหมายถึงอะไร

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถโปรดให้ราษฎรรู้หนังสือจริยธรรมและธรรมะด้วย ในการโดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวแปรพระราชฐานบางครั้ง เช่น เสด็จพระราชดำเนินไปประทับที่วังไกลกังวล หัวหิน พระองค์โปรดให้จัดการเรียนการสอนบางวิชาสำหรับราษฎรทั้งเด็กและผู้ใหญ่ โปรดให้แทรกความรู้เบื้องต้นทางพุทธศาสนาและจริยศึกษา เช่นเรื่องเกี่ยวกับพระพุทธประวัติ การปฏิบัติตามหน้าที่พลเมืองดี ความขยันหมั่นเพียร ความรักชาติรักถิ่นกำเนิดของตน ทรงเลือกรายชื่อหนังสือที่ใช้สอนทางด้านศาสนาและจริยธรรม ที่อ่านเข้าใจง่ายและเพลิดเพลินเพื่อใช้สอน เช่น หนังสือพุทธประวัติประกอบภาพ หนังสือชุดกฎแห่งกรรม “ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว” โลกกว้าง ไผ่แดง ฯลฯ เป็นต้น

ท่านผู้หญิงสุประภาดา เกษมสันต์ ราชเลขานุการ ในองค์สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้กล่าวถึงน้ำพระราชหฤทัยในสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถว่า
“...ทรงสละเวลาส่วนพระองค์ที่จะทรงพระสำราญด้วยการทรงบันทึกเทปพระสุรเสียงของพระองค์เอง เพื่อพระราชทานแก่ผู้เจ็บป่วย คนแก่ ผู้มีทุกข์ ซึ่งเรื่องนี้ทราบด้วยตนเองเมื่อขึ้นไปเฝ้าฯ คุณข้าหลวงบอกว่า วันนี้เฝ้าฯไม่ได้ เพราะปิดพระทวารแล้วประทับอยู่พระองค์เดียว ทรงเทปอยู่ ซึ่งจับเวลาแล้วทรงเทปอยู่ประมาณ ๒ ชั่วโมง คือ แทนที่จะทรงพระ สำราญตามอย่างคนธรรมดา แต่กลับพระราชทานเวลาให้กับสิ่งเหล่านี้...”

เหล่านี้เป็นเครื่องยืนยันว่า สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ มีพระราชหฤทัยฝักใฝ่ในพระบวร พุทธศาสนา และทรงตระหนักว่า พระบวรพุทธศาสนาเป็นโอสถอันประเสริฐที่สุดในการช่วยบรรเทาทุกข์ร้อนของมนุษย์ จึงทรงสนับสนุนและเผยแพร่พระราชทานแสงสว่างแห่งปัญญาแก่ผู้อื่น ด้วยน้ำพระราชหฤทัยเมตตากรุณาต่อปวงชนเป็นเนืองนิตย์ ดังพระราชกรณียกิจที่เสนอมาข้างต้น

 

ทรงอุปถัมภ์บำรุงพระภิกษุสงฆ์ในพระบวรพุทธศาสนา
​

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถนอกจาก มีพระราชกรณียกิจมุ่งช่วยเหลืออาณาประชาราษฎร์ด้วยพระราชหฤทัยที่ยึดมั่นในองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าและพระธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธองค์แล้ว พระองค์ยังทรงอุปถัมภ์บำรุงพระภิกษุสงฆ์ ซึ่งเป็นผู้สืบทอดพระบวรพุทธศาสนาหลายด้าน เช่น ทรงอนุเคราะห์พระภิกษุสงฆ์ที่อาพาธ

ท่านผู้หญิงสุประภาดา เกษมสันต์ ได้กล่าวถึงพระราชจริยวัตรของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ในด้านนี้ว่า ถ้าทรงทราบว่ามีพระสงฆ์อาพาธ จะมีพระราชเสาวนีย์ให้ข้าราชบริพารและเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องออกไปดูแลการรักษาพยาบาล และจัดหาภัตตาหารถวาย ตัวอย่างเช่น เมื่อทรงทราบว่ามีพระสงฆ์ในต่างจังหวัดรูปหนึ่งอาพาธแขนขาขาดเพราะถูกไฟฟ้าช็อต ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้รับไว้เป็นคนไข้ในพระบรมราชานุเคราะห์ พระราชทานพระราชทรัพย์และจ้างผู้ดูแล รวมเป็นเงินเดือนละ ๗,๕๐๐บาท และทรงมอบให้ผู้ว่าราชการจังหวัดนั้นช่วยติดตามดูแลต่อไป

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถมีพระราชศรัทธาพระราชทานพระราชทรัพย์แก่โรงพยาบาล สงฆ์ เดือนละประมาณสองหมื่นบาท เพื่อเป็นค่ายา ค่าเลือด ถวายพระสงฆ์ที่อาพาธ และพระราชทานพระราชทรัพย์ไปยังโรงพยาบาลอื่นด้วย เช่น โรงพยาบาลโรคทรวงอก โปรดเกล้าฯให้สอบถามว่าโรงพยาบาลโรคทรวงอกมีพระสงฆ์อาพาธกี่รูป เมื่อทรงทราบก็จะถวายปัจจัยเป็นค่ารักษาพยาบาล หรือพระราชทานแก่โรงพยาบาลเพื่อให้บริการอำนวยความสะดวกแก่พระสงฆ์ผู้มารับบริการ เป็นต้น

ท่านผู้หญิงสุวรี เทพาคำ นางสนองพระโอษฐ์ ได้เล่าเพิ่มเติมว่า

“...ตามปกติแล้ว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงดูแลเอาพระราชหฤทัยใส่พระอริยเจ้าที่ทรงเคารพนับถือ ทรงส่งคนไปดูแล ไปถวายภัตตาหารเป็นประจำ ถ้าหากว่าองค์ใดอาพาธก็จะทรงเอาพระราชหฤทัยใส่มากยิ่งขึ้น ทรงจัดรายการอาหารที่จะนำไปถวายด้วยพระองค์เอง ทรงเขียนเมนู ด้วยลายพระหัตถ์ว่า อาพาธด้วยโรคนี้ หมอให้ฉันอะไรได้บ้าง วันนี้จะนำอะไรไปถวายมื้อเช้า มื้อเพล เมื่อผู้นำอาหารไปถวายพระกลับมาแล้ว ก็จะทรงซักถามว่าพระอริยเจ้าองค์นั้นๆ ฉันมากน้อยเพียงใด ถ้าฉันไม่ได้ วันรุ่งขึ้นก็จะเปลี่ยนเมนูไปใหม่เรื่อยๆ ทรงห่วงใยในพระองค์นั้นยิ่งกว่าพระองค์เอง...”

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงอุปถัมภ์บำรุงพระภิกษุสงฆ์เป็นประจำ ดังที่ท่านผู้หญิงเกนหลง สนิทวงศ์ ได้บรรยายไว้ในหนังสือ “เป็น อยู่ คือ : สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ” ตอนหนึ่งดังนี้

“...ปัจจุบัน กิจวัตรที่ทรงปฏิบัติประจำถ้าไม่ติดพระราชกิจใดๆ ทุกวันจันทร์ เวลาประมาณ ๑๙.๐๐ น. จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสังฆทานพระสงฆ์ จำนวน ๑๕ รูป บนพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน ในแต่ละครั้งนั้นจะทรงนิมนต์สมเด็จพระ ญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช เป็นองค์ประธานด้วย เสมอ นอกนั้นก็ให้นิมนต์พระสงฆ์จากวัดอื่น ๆ หมุน เวียนกันไป

นอกจากนั้น ในทุกวันพุธ จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดภัตตาหารคาวหวานและมอบให้เจ้าหน้าที่ (นายอุทัย สุวรรณจินดา เป็นหัวหน้าปฏิบัติงานโดยเฉพาะ) นำไปพระราชทานเลี้ยงเพลแด่พระสงฆ์ สามเณรทั้งวัดตามวัดที่เห็นว่าอยู่ในถิ่นขาดแคลนและพระสงฆ์ที่บิณฑบาตได้ภัตตาหารไม่พอฉัน จนทางวัดต้องตั้งโรงครัวขึ้นไปประกอบอาหารถวายพระ การพระราชทานถวายภัตตาหารตามวัดที่ขาดแคลนนี้มีทั้งในกรุงเทพมหานคร และตามจังหวัดใกล้เคียง ซึ่งได้ทรงปฏิบัติเป็นเวลาหลายปีติดต่อกันมา

ทุกวันศุกร์จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานถวายสังฆทานแห้งแด่พระสงฆ์สามเณรทั้งวัดตามวัดที่ทรงเห็นว่าขาดแคลนมาก แล้วยังพระราชทานปัจจัยเป็นประจำทุกครั้งอีกด้วย เพื่อใช้เป็นค่าซื้ออาหารเพิ่มเติม...”

 

ทรงอุปถัมภ์บำรุงสถาบันเผยแผ่พระพุทธศาสนา

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถได้ทรงอุปถัมภ์บำรุงสถาบันเผยแผ่พระพุทธศาสนาเป็นจำนวนมาก เช่น

สถาบันแม่ชีไทย

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงรับ “สถาบันแม่ชีไทย” ไว้ในพระบรมราชินูปถัมภ์ ทรงตระหนักว่า สถาบันแม่ชีไทยเป็นสถาบันของสตรีกลุ่ม ใหญ่ที่มุ่งรักษาศีลบำเพ็ญธรรม มุ่งหาความรู้ในพระธรรมตามหลักพระบวรพุทธศาสนา และเป็นสถาบันที่ช่วยทำงานให้แก่สังคมในด้านการเผยแผ่ศาสนาเพื่อประโยชน์สุขแก่คนหมู่มาก ดังพระราชดำรัสที่พระราชทานในพิธีเปิดการประชุมใหญ่ของสถาบันแม่ชีไทย ณ ห้องประชุมสภาการศึกษา มหามกุฏราชวิทยาลัย วัดบวรนิเวศวิหาร เมื่อวันที่ ๖ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๑๕ ตอนหนึ่งว่า

“...ผู้เป็นแม่ชี คือผู้ที่ประสงค์หาความรู้ในพระธรรม เพื่อความสงบและพ้นจากความทุกข์ คนเราเมื่อไม่อยากมีทุกข์ก็ควรเข้าใจด้วยว่าคนอื่นเขาก็อยากพ้นทุกข์ เช่นเดียวกับเราเหมือนกัน ดังนั้น แม่ชีทั้งหลายควรจะร่วมแรงร่วมใจกันช่วยให้ผู้อื่นพ้นทุกข์เท่าที่จะทำได้ เช่น ไปรับการอบรมวิธีเลี้ยงเด็กและการ พยาบาล สอนหนังสือตามสถานที่เลี้ยงเด็กกำพร้า แม่ ชีที่มีฐานะก็ควรช่วยรับเลี้ยงเด็กจากครอบครัวที่มีลูกมาก หรือโดยสงเคราะห์ในด้านอื่น ๆ ตามความสามารถ ศาสนาพุทธสอนเราไม่ให้เบียดเบียนผู้อื่น แต่ให้มีความเมตตากรุณา ฉะนั้น เราจึงควรเห็นอกเห็นใจอดทนต่อความนึกคิดของผู้อื่น แม้ว่าจะขัดต่อความนึกคิดของเราก็ตาม ไม่ยึดแต่ความคิดของตน เองเป็นที่ตั้ง กระทำตนให้เป็นผู้ที่มีความคิดแตกฉาน ดังที่พระพุทธองค์ทรงสอนไว้ว่า ให้อยู่อย่างฉลาด ด้วยปัญญาพินิจพิจารณาทุกสิ่งทุกอย่างด้วยความรอบคอบก่อนที่จะกระทำอะไร เช่นนี้จึงจะได้ชื่อว่า เป็นผู้ยึดมั่นในพระธรรมของพระพุทธเจ้า...”

มูลนิธิส่งเสริมพระพุทธศาสนาวันอาทิตย์

นอกจากทรงรับสถาบันแม่ชีไทยไว้ในพระบรมราชินูปถัมภ์แล้ว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้ทรงรับ “มูลนิธิส่งเสริมพระพุทธศาสนาวัน อาทิตย์” ของสภาการศึกษามหามกุฏราชวิทยาลัยไว้ ในพระบรมราชินูปถัมภ์ด้วย เพื่อเป็นการส่งเสริมการ เผยแผ่ศีลธรรมแก่เด็ก เยาวชน นักเรียน นิสิตและนักศึกษา เพราะศูนย์ศึกษาพระพุทธศาสนาวันอาทิตย์ ตั้งอยู่ภายในวัดและอาราธนาพระสงฆ์มาเป็นครูอบรมศีลธรรม ทั้งยังช่วยสอนวิชาสามัญบางวิชาที่ไม่ขัดต่อพระธรรมวินัย เพื่อให้วัดและพระสงฆ์ได้มีส่วนช่วยเหลือการศึกษาของประชาชนในชาติดังเช่นโบราณกาลที่ผ่านมา โดยได้พระราชทานทุนทรัพย์สมทบเป็นบางส่วน นับได้ว่าทรงอุปถัมภ์พระบวรพุทธศาสนาและช่วยในการส่งเสริมการเผยแพร่ศีลธรรมส่วนหนึ่ง เพื่อความสงบสุขของประชาชนชาวไทยด้วย

 

ทรงอุปถัมภ์บำรุงวัดและโบราณสถานในพระบวรพุทธศาสนา

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงส่งเสริมสนับสนุนให้มีการสงวนรักษา ฟื้นฟูบูรณะปฏิสังขรณ์วัดต่างๆ รวมทั้งพระราชทานพระราชทรัพย์อุปถัมภ์บำรุงอารามในภูมิภาคต่างๆ เป็นจำนวนมาก

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถโปรดโดย เสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวไปเยี่ยมราษฎรและนมัสการพระภิกษุสงฆ์ ผู้เป็นที่เคารพของประชาชนในถิ่นนั้น หากทรงพบวัดใดทรุดโทรมก็พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์เพื่อใช้ในการบูรณะปฏิสังขรณ์วัดนั้นอยู่เสมอ นอกจากนี้ยังโปรดเสด็จพระราชดำเนินเป็นการส่วนพระองค์เพื่อทอดพระเนตรโบราณสถานที่เป็นวัดสำคัญในอดีต ด้วยทรงตระหนักในพระราชหฤทัยว่า วัดคือสถานที่ที่เป็นศูนย์กลางใน การประกอบกิจกรรมต่างๆของประชาชน เป็นที่ศึกษา และเผยแผ่ธรรมะทำให้ผู้คนอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข แม้ในปัจจุบันวัดก็ยังคงความสำคัญต่อชุมชนและจิตใจคนมิได้เสื่อมคลาย

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ โปรดส่งเสริมให้มีการอนุรักษ์และปฏิสังขรณ์วัดที่เคยรุ่งเรืองในอดีตให้คงไว้ซึ่งคุณค่าทางประวัติศาสตร์และศาสนา มีพระราชศรัทธาพระราชทานทรัพย์เป็นกองทุนเพื่อการทำนุบำรุงวัดต่างๆ เช่น วัดเฉลิมพระเกียรติวรวิหาร จังหวัดนนทบุรี วัดหน้าพระเมรุ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา และมีพระราชศรัทธาอุตสาหะเสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรวัดที่เป็นโบราณสำคัญทางประวัติศาสตร์อยู่เนืองๆ เช่น โบราณสถานวัดส้ม วัดหัสดาวาส วัดไชยวัฒนาราม วัดพนัญเชิง วัดมงคลบพิตร จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เป็นต้น

พระราชจริยวัตรที่ทรงบำเพ็ญเป็นการส่วนพระองค์เพื่ออุปถัมภ์บำรุงวัดในพระบวรพุทธศาสนา ยังมีอีกเป็นอเนกประการ ดังข้อมูลที่ปรากฏในหนังสือ “เป็น อยู่ คือ : สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ”ซึ่งท่านผู้หญิงเกนหลง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา เรียบเรียง ไว้ดังต่อไปนี้

“...ส่วนในยามปกติ ระหว่างที่เสวยพระกระยาหารจะมีผู้ถวายรายงานถึงพระราชกรณียกิจที่เกี่ยวกับด้านพระพุทธศาสนา เพราะไม่ว่าจะประทับอยู่ ณ ที่แห่งใด ย่อมทรงเอาพระทัยใส่วัดและพระสงฆ์อยู่เป็นกิจวัตร วัดใดที่เก่าชำรุดหรือมีภาระที่ต้องจ่ายค่าน้ำ ค่าไฟ จนสุดกำลังจ่าย ก็จะพระราชทานเงินช่วยเหลือ วัดใดที่อัตคัดน้ำก็จะพระราชทานรถขนน้ำไปใส่ถังไว้ และเพิ่มจำนวนถังให้มากขึ้นจนกว่าจะถึงฤดูกาลมีน้ำฝน หากทรงทราบว่า มีพระสงฆ์รูปใดที่อาพาธก็จะทรงรับอยู่ในพระราชานุเคราะห์ทั้งสิ้น ทรงแสดงความห่วงใย ตลอดจนพระราชทานปัจจัยตามวัดที่ทรงเห็นว่ายากจนอย่างสม่ำเสมอเป็นเวลาที่เนิ่นนานมาแล้ว...”

พระราชกรณียกิจดังที่กล่าวมาข้างต้นนี้แสดงให้เห็นประจักษ์ในความสนพระราชหฤทัยอุปถัมภ์บำรุง วัดวาอารามและทำนุบำรุงโบราณสถานทางพระพุทธศาสนา การที่สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงพระอุตสาหะเสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรด้วยพระองค์เองอยู่เสมอ ย่อมส่งผลให้การบูรณะปฏิสังขรณ์สิ่งก่อสร้างทางด้านศาสนาและโบราณคดีได้รับความสนใจจากรัฐบาลยิ่งขึ้น อนุสรณ์สถานเหล่านี้ก็จะดำรงคงอยู่เป็นเครื่องหมายแสดงถึงประวัติศาสตร์แห่งอารยธรรมความเจริญรุ่งเรืองของ ชาติไทยและพระบวรพุทธศาสนา และการที่พระราชทานพระราชทรัพย์อุปถัมภ์บำรุงวัดต่างๆนั้น ก็เป็นการส่งเสริมบำรุงพระบวรพุทธศาสนาของชาติให้มั่นคงสืบไป

 

ทรงอุปถัมภ์บำรุงศาสนาอื่น

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ นอกจากทรงเป็นพุทธศาสนิกชนที่ปฏิบัติภารกิจทางศาสนาอย่างสม่ำเสมอแล้ว ยังทรงอุปถัมภ์บำรุงศาสนาอื่นๆ ด้วยตามควรแก่กรณี เพราะทรงถือว่าศาสนาทุกศาสนาล้วนมีหลักธรรมที่สอนให้คนประพฤติปฏิบัติในสิ่งที่ดีงามเช่นเดียวกัน สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถได้ทรงพระอุตสาหะบำเพ็ญพระราชกรณียกิจอุปถัมภ์บำรุงศาสนาอื่น เจริญรอยตามพระยุคลบาท พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ซึ่งทรงอุปถัมภ์องค์การศาสนาและศาสนิกชนของศาสนาที่ตั้งมั่นอยู่แล้วในประเทศไทย พระองค์มักจะเสด็จพระราชดำเนินหรือโดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวไปในงานพิธีทางศาสนาต่างๆ โดยมิได้ทรงเลือกว่าเป็นงานพิธีของศาสนาใด เช่น วันที่ ๑๐ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๕๒๗ สมเด็จพระสันตะปาปาจอห์นปอลที่ ๒ ได้ เสด็จเยือนประเทศไทยอย่างเป็นทางการและได้เข้าเฝ้าพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ณ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้ทรงเสด็จออกพร้อมด้วยสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฏราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี พระจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ และพระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภา ทรงรับเสด็จสมเด็จพระสันตะปาปาประมุขแห่งคริสต์ศาสนาด้วยความเคารพยกย่องอย่างสมพระเกียรติ ยังความชื่นชมยินดีมาสู่คริสตศาสนิกชนโรมันคาทอลิกในประเทศไทยเป็นอันมาก

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ โปรดโดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวแปรพระราชฐานไปเยี่ยมราษฎรทุกภาคของประเทศ การเสด็จพระ ราชดำเนินไปในภาคใต้ซึ่งราษฎรส่วนใหญ่เป็นมุสลิม มีขนบธรรมเนียมที่แตกต่างออกไปตามหลักการปฏิบัติทางศาสนา พระองค์ก็ทรงพระอุตสาหะโดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวไปทรงเยี่ยมราษฎรมิได้เว้น ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจด้านศาสนานั้นๆ เสมอมาด้วยทรงตระหนักในพระราชหฤทัยว่าทุกคนล้วนเป็นคนไทย เช่น เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมมัสยิดตามที่อิหม่ามประจำมัสยิดนั้นๆ กราบบังคมทูลเชิญ เป็นต้น

(จากหนังสือ “สมเด็จพระบรมราชินีนาถ พระราช- กรณียกิจด้านการศึกษา ศาสนา และสาธารณสุข” โดย กระทรวงศึกษาธิการ)

คัดลอกมาจาก
www.manager.co.th/Dhamma/ViewNews.aspx?NewsID=9470000029478

 

ขอนำพระสุรเสียงอ่านธรรมะนิยาย
ของ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เพื่อเป็นสิริมงคล
และพระองค์ท่านทรงเป็นพุทธมามกะตัวอย่างที่น่าชื่นชม