วันไหว้เจ้าในปีจอ

เหลือเวลาอีก 1 อาทิตย์ ก็จะถึงปีใหม่ของชาวจีน หรือที่เรียกกันว่า เทศกาลตรุษจีนอีกปีหนึ่งแล้วครับ ตรุษจีนถือได้ว่าเป็นวันสำคัญ และวันเป็นวันตาย ในยุคหนึ่ง เมื่อวันนี้มาถึง คนไทยที่อยู่ในตลาด อำเภอ หรือจังหวัด ก็จะพลอยหาซื้อข้าวของ-อาหารการกิน ยากกว่าวันอื่นๆ เพราะคนจีนจะปิดร้าน หยุดขายของกันหลายอาทิตย์ คนไทยในชนบทต้องเก็บผักบุ้ง เก็บกระถินตามรั้วบ้านกิน จนกว่าเทศกาลตรุษจีนจะผ่านพ้นโน่นแหละ

คนจีนครอบครองธุรกิจการค้าขายมานาน โดยเฉพาะตามหัวเมืองในต่างจังหวัด จะเห็นได้ชัดว่าร้านรวงของคนจีนมีมาก และมีอิทธิพลกับปากท้องของคนไทย แม้จะมีเงินซื้อ แต่ร้านไม่เปิด ก็ซื้อไม่ได้ จังหวัดที่ผมจะพูดถึงผลกระทบในด้านการขายอาหาร ของกินกระจุกกระจิก หรือร้านโชห่วย คือจังหวัดนครสวรรค์ ที่นั่นมีคนจีนอยู่มาก กระจายไปตามอำเภอหลายอำเภอ บ้านคนจีนส่วนใหญ่จะอยู่ใกล้แม่น้ำลำคลอง

เมื่อถึงเทศกาลตรุษจีน คนจีนจะปิดร้านนานนับเดือนก็มี หลายอาทิตย์ก็มี คนจีนบางกลุ่มจะเดินทางไปเยี่ยมญาติที่กรุงเทพฯ หรือคนที่มีเงินมากก็จะเดินทางไปบ้านเกิดที่เมืองจีนนาน 2-3 อาทิตย์ ส่วนคนที่ไม่ไปไหนจะอยู่กับบ้าน ดูงิ้ว ไหว้เจ้า งิ้วจะมีเล่นประมาณเดือนกว่าๆ โรงงิ้วตั้งอยู่หาดทรายริมท่าน้ำในตลาดตัวเมือง บริเวณปากน้ำโพ เพราะฝั่งตรงข้ามตลาดมีศาลเจ้า

นอกจากจะมีงิ้วแต้จิ๋วแล้ว ยังมีงิ้วไหหลำ แต่งตัวชุดจีนผสมกับชุดสากล ใส่เสื้อนอกแบบฝรั่ง เรียกว่าเป็นงิ้วทันสมัย คนที่ดูงิ้วมีทั้งคนไทยและคนจีน คนจีนสนุกหัวเราะเมื่องิ้วตลก ฝ่ายคนไทยผู้เฒ่าผู้แก่ก็พลอยหัวเราะไปด้วย ทั้งที่ไม่รู้ภาษาจีน

นอกจากงิ้วและการไหว้เจ้าที่เป็นกิจกรรมสำคัญในเทศกาลตรุษจีนแล้ว ยังมีการแห่เจ้ารอบตัวจังหวัด โดยชาวจีนจะเชิญเจ้านั่งบนเสลี่ยง หรือคานห้าม มีคนแบก มีกลอง เป่าปี่แห่โหม ที่ผมชอบมากที่สุดในวันแห่เจ้าคือ สาวๆ ลูกคนจีนจะออกมาเดินถือป้าย ถือคำขวัญที่ทำด้วยผ้าสีเหลือง ตัวหนังสือสีแดง วันนั้นแม้แต่คนที่หวงลูกสาวยังอนุญาตให้ลูกออกจากบ้านมาแห่เจ้ากันทั่วทุกคน

วันแห่งสาวงามออกจากห้อง บ้านเรือน หรือตึกแถว เดินกันเต็มถนน เหมือนกับสาวงามเมืองเชียงใหม่ ที่ปีหนึ่งจะออกมาทำบุญที่วัดในวันสงกรานต์ ใครอยากเห็นสาวจีนสวยๆ ก็ต้องดูวันตรุษจีน ใครอยากเห็นสาวงามเมืองเหนือ หรือเอื้องดอย ก็ต้องไปดูวันสงกรานต์ ปีหนึ่งมีครั้งเดียว แต่ปีนี้และวันนี้ไม่มีให้ดูแล้วครับ ผมพูดถึงเมื่อราว 40 กว่าปีก่อน เพื่อเรียกน้ำย่อย ยั่วความอยากเห็นอดีตไปอย่างนั้นเอง

ปลายอาทิตย์ที่ผ่านมาผมนั่งรถประจำทางตระเวนดูคนจีนตระเตรียมของเพื่อไหว้เจ้า ไปปหลายแห่ง ที่เยาวราชไม่ต้องพูดถึง ปกติที่นั่นมีของขายอยู่เป็นประจำ แต่ที่พิเศษในช่วงตรุษจีนคือของขายจะมีหลากหลายประเภทมากกว่าวันอื่น เป็ดไก่เป็นๆ ที่เคยบรรทุกเรือและหาบมาตั้งขาย ไม่มีให้เห็น คลองบางลำพูที่เคยมีเรือขายเป็ดไก่มาลงที่นั่น ปีนี้ไม่มีเรือขายไก่มาตั้งวางขายแล้ว ถามคนย่านนั้นเขาบอกว่า ไม่มีพอขาย

ผมเลยนั่งรถเมล์เดินทางตะลอนไปถึงเมืองปทุมธานี มีชาวจีนอยู่เป็นกลุ่มๆ ที่ตำบลบางเตย อำเภอสามโคก ติดแม่น้ำเจ้าพระยา มีคลองไหลเชื่อม

ลงรถเมล์ประจำทางจากกรุงเทพฯ ถึงปทุมฯ จะต้องต่อรถสองแถวเข้าไปที่อำเภอสามโคกอีกทอดหนึ่ง ตรงนั้นเดิมทีเป็นที่ตั้งของอำเภอสามโคกเดิม เดี๋ยวนี้ทางกรมศิลปากรได้อนุรักษ์ไว้เป็นหลักฐานทางโบราณ

เขียนถึงตรงนี้หลายคนคงนึกในใจว่า แล้วทะลึ่งไปทำไมถึงสามโคก ถ้าผมจะตอบว่าไปคุยกับคนจีนเพื่อดูการตระเตรียมเครื่องไหว้เจ้าของเขาในวันเทศกาล คุณก็คงจะด่าซ้ำอีกว่า คนจีนมีอยู่ถมไปในกรุงเทพฯ มีทั่วกรุงเทพฯ ทุกตรอกซอกซอย ใกล้แหล่งน้ำก็มี ถ้าพูดอย่างนี้ผมไม่โต้แย้ง ที่ไปถึงสามโคก สำคัญที่สุดคืออยากไปหาของกินอร่อยๆ โดยเฉพาะก๋วยเตี๋ยว แต่วันนั้นร้านก๋วยเตี๋ยวปิด ผมเลยซวย ไม่ได้กินดังตั้งใจ แต่ได้พบคนจีนกำลังตระเตรียมข้าวของเครื่องไหว้เจ้า ข้างร้านก๋วยเตี๋ยวที่ปิด ผมเลยถือโอกาสแวะไปนั่งคุยกับคนจีนสามโคก

นางกิมเฮียง วัย 68 ปี แต่งเนื้อแต่งตัวด้วยเสื้อผ้าสีสดสวย นั่งจัดเตรียมกระทงขนมเข่งอยู่ริมท่าน้ำข้างห้องแถว ผมเดินเข้าไปหากิมเฮียง แล้วนั่งที่โต๊ะม้าหิน แทนที่กิมเฮียงจะตกอกตกใจที่จู่ๆ ผมก็ปรี่เข้าประชิดตัว และนั่งคุยด้วย นางกลับไม่กังวล คงเพราะห้องแถวของนางอยู่ติดกับสถานีตำรวจสามโคก เมื่อกิมเฮียงไม่ตกใจกลัว ผมก็เลยนั่งคุยกับนางอย่างราบรื่น และได้ข้อมูลในการตระเตรียมซื้อเครื่องเซ่นไหว้