แผ่นดิน พระพุทธเจ้าหลวง

๖.​

​

และเมื่อถึงวันพฤหัสบดีที่ ๓ มิถุนายน ๒๔๒๓ ตรงกับวันแรม ๑๑ ค่ำ เดือน ๗ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒ การชำระความจึงเริ่มดำเนินการทันที

เช้า ๓ โมง เสด็จออกหอธรรมสังเวชเลี้ยงพระเหมือนเมื่อวานนี้ วันนี้สามหาบหกหาบเป็นของส่วนเจ้าภาพตามธรรมเนียมพระศพอย่างสูงที่เคยมีมาแต่ก่อย ๕ โมงเช้าเสด็จขึ้น

บ่ายโมง สมเด็จกรมหลวงกับสมเด็จพระองค์น้อย กรมหมื่นพิชิต กรมหมื่นภูธเรศ ไปพร้อมกันที่วังสมเด็จกรมพระ ชำระความเรื่องเรือล่ม ถามตั้งแต่กรมหมื่นอดิศรตลอดไปจนคนเลวที่ไปในเรือประเทียบ จึงได้ความว่า การที่เรือล่มนี้ ถ้าช่วยกันหงายเรือขึ้นแล้ว พระองค์เจ้าและสมเด็จพระเจ้าลูกเธอเห็นจะไม่เป็นอันตราย ที่พระยามหามนตรีทำการช้าไปไม่สมควรจากเหตุด้วยเรือล่มแล้วไม่ให้คนโดดลงไปโดยเร็วและเรียกคนช่วยกันให้พร้อมกันหงายเรือให้ทันท่วงที มัวแต่เรียกเรือสำปั้นที่พายไปแล้ว ยังมิหนำซำ คนชาวบ้านมาช่วยก็ห้ามเสีย ที่กราบทูลว่าลงไปดำได้ศพสมเด็จพระเจ้าลูกเธอเองนั้น ในคำให้การบางคนก็ว่าลงน้ำ บางคนก็ว่าไม่ได้ลงน้ำ แต่มีตัวคนที่ดำได้ให้การซัดหลายปาก การที่ทูลจะจริงหรือเท็จนั้นยังไม่ได้ความแน่ แต่เสียงคนพูดต่างๆ ความที่ชำระวันนี้จนค่ำยังไม่ได้เรียงเทียบสอบกัน ชำระกันจนค่ำ

กลางวันกรมหมื่นนเรศเข้าไปเฝ้ากราบทูลด้วย พระนามพระองค์เจ้าสุนันทา สมเด็จกรมพระท่านจะทรงออกตราเกณฑ์ไม้ โปรดเกล้าฯ ให้ใช้สมเด็จพระนางเจ้า อย่างสมเด็จพระนางโสมนัส แต่ให้ท่านทรงค้นดูร่างรับสั่งเดิมมีอย่างไร กรมหมื่นนเรศกลับไปทูลให้ท่านค้นแล้วได้ความมาทูลว่า สมเด็จพระนางเจ้าอย่างพระกระแส (จึงได้ตกลงร่างหมายเกณฑ์ไม้ หมาดไทยออกหมายก่อนว่า "การพระศพสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทกุมารีรัตน์") แล้วทรงคิดเครื่องทำพระอัฐิโกศพระสมเด็จพระนาง

เวลา ๒ ทุ่ม เสด็จออกหอธรรมสังเวช พระธรรมวรดมถวายเทศน์กรรมปรเภทกัณฑ์หลวง พระอริยมุนีถวายเทศน์กัณฑ์เจ้าภาพ จบแล้วรับสั่งถามสมเด็จกรมพระ สมเด็จกรมหลวง สมเด็จพระองค์น้อยเรื่องชำระความ ท่านทูลตามเรื่อง จึงกร้วพระยามหามนตรีว่าแกล้งไม่ช่วยกันจริงๆ และทูลปดและอะไรๆ ไปมากโปรดเกล้าฯ ให้ถอดทหารให้พระยานรรัตน์ว่า แต่ฝีพายนั้นรับสั่งว่าพระยาพิเรนทร์นั้นรับราชการฉลองพระเดชพระคุณมา ทรงเห็นว่ามีความสัตย์ซื่อสุจริต ตลอดตั้งแต่เจ้าพระยายมราช(เฉย ยมภัย) เล่าก็เป็นข้าหลวงเดิมทูลกระหม่อมคงจะตั้งใจจงรักภักดีต่อใต้ฝ่าละอองฯ เป็นที่วางพระราชหฤทัยได้ ประการหนึ่งเจ้าพระยายมราชก็เคยว่าฝีพายมาแต่ก่อน ทรงมอบฝีพายให้พระพิเรนทร์ว่า ให้ไปเรียกบัญชีส่งเสียกันแต่ในค่ำวันนี้ เรือไฟต่างๆ นั้นทรงมอบพระองค์สายให้ไปเรียกในค่ำวันนี้เหมือนกัน แล้วเสด็จขึ้นเกือบ ๕ ทุ่ม


วันศุกร์ที่ ๔ มิถุนายน ๒๔๒๓ ตรงกับวันแรม ๑๒ ค่ำ เดือน ๗ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
บ่ายรับสั่งให้กรมหมื่นนเรศวรไปทูลสมเด็จกรมพระว่าพระนามนั้นให้ใช้สมเด็จพระนางเธอ(ด้วยกระแสพระราชดำริพระนางเจ้านั้นไว้ใช้ให้แปลเป็นคำภาษาอังกฤษว่า กวีน) กับการทำบุญที่หอธรรมสังเวช ให้ยกเทศน์เวรมามีเสมอทุกวัน ถ้าวันยกให้มีสังเค็ดน้อยกับพระสวดพระอภิธรรมนั้น วันยกมีผ้าขาวสดับปกรณ์ ๑๖ พับ คงเป็น ๓ วันครั้งหนึ่งกับสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ ๒ พระองค์ประทับอยู่ที่ตำหนักไม่สู้ทรงสบายบรรทมไม่ค่อยหลับ หวาดอยู่บ่อยๆ ให้มีสวดมนต์และสมโภชที่พระที่นั่งไพศาลทักษิณ กลางวันๆ นี้รับสั่งไล่เลียงหลวงราโชด้วยเรื่องเรือล่ม หลวงนายสิทธิ(เที่ยง) ถวายอยู่งานพัดสอดกราบทูลที่นั้นช่วยแก้พระยามหามนตรี ยกเอานายอินคนท้ายมาว่าเป็นคนขี้เมา กริ้วว่าเป็นคนสอดแนมเพราะมีสาเหตุลักพาข้าหลวงของสมเด็จพระนางครั้งก่อน โปรดเกล้าฯ ให้ไล่ออกไปแต่พระที่นั่งและถอดเสีย สั่งสัญญาบัตรตั้งนายจ่ายง (จู) เป็นหลวงนายสิทธิ นายเล่ห์อาวุธ(จัน) เป็นนายจ่ายงในวันนั้น
๒ ทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระมหาเอม ๔ ประโยค วัดพระเชตุพนถวายเทศน์มหาสมัยสูตรกัณฑ์หลวงจบ แล้วผ้าสบงธูปเทียนสดัปกรณ์ของพระสัพพีองค์ละสิ่งเหมือนเทศน์เวร ถวายเทศน์กัณฑ์เจ้าภาพ ทรงกับสมเด็จกรมพระเรื่องการพระเมรุ เจ้าพระยาสุรวงศ์เฝ้าด้วย..."

อนึ่งพระยาภาสกลับมาแต่สิงคโปร์เฝ้า รับสั่งให้ร่างหนังสือตอบฝรั่งที่ถามข่าวการพระศพ วันนี้พระรราชทานรางวัลอ้ายเถอะ ข้าพระองค์เจ้าเทวัญซึ่งดำได้ทูลกระหม่อม ๑๐ ชั่ง หลวงราโชผู้ช่วยแก้ ข้าหลวงผู้ช่วยแก้และปฏิบัติคนละ...."

................................​

​

......................​

 

๖.​

​

วันเสาร์ที่ ๕ มิถุนายน ๒๔๒๓ ตรงกับวันแรม ๑๓ ค่ำเดือน ๗ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง ทรงมีพระราชหัตถเลขาถึงเจ้าพระยาภาณุวงษ์มหาโกษาธิบดี(ท้วม บุนนาค) เพื่อแจ้งข่าวเรือพระประเทียบล่ม ดังนี้


ร.ที่ ๙๓/๔๒
ถึง ท่านกรมท่า

ด้วยฉันมีความเสียใจที่จะแจ้งให้ทราบ เมื่อ ณ วันจันทร์ แรม ๘ ค่ำ เดือน ๗ ฉันขึ้นไปบางปะอิน สุนันทกับลูกหญิงไปในเรือโบตเรือปานมารุตลาก ถึงบางพูดโดนเรือโสรวารซึ่งพระยามหามนตรีไปในลำนั้น ล่มจมคว่ำอยู่ช้านาน ไม่มีผู้ช่วยทันที สุนันทากับลูกหญิง และขรัวยายเลี้ยงคนหนึ่งตาย ฉันมีความวิตกว่า ถ้าจะพาศพลงมากรุงเทพฯ จะขายหน้าแก่สมเด็จพระนางโสมนัส คิดจะพาศพขึ้นไปทำที่บางปะอิน แต่เจ้านายมีสมเด็จกรมพระฯ เป็นหัวหน้ารับจะช่วยจัดการศพให้เหมือนแต่ก่อนๆมา ฉันจึงได้พาศพลงมากรุงเทพฯ คุณสุรวงษ์ก็ได้มีความสงสารด้วย ได้รับช่วยการแข็งแรงเหมือนกัน ศพนั้นควรจะขึ้นอยู่ปราสาทได้ตามอย่างเจ้านายวังหลวงสำคัญที่ตายมาแต่ก่อน แต่ฉันกลัวว่าคนทั้งปวงจะพากันว่าเอาศพคนมีท้องขึ้นไว้บนปราสาท จึงได้เอามาไว้ที่หอธรรมสังเวชอย่างครั้งกรมสมเด็จพระเทพศิรินทร สมเด็จกรมพระฯ กับคุณสุรวงษ์ได้คิดเกณฑ์ไม้จะมาทำเมรุท้องสนาม กำหนดไว้ในเดือน ๔ ปีนี้ กงสุลต่างประเทศมีมิสเตอร์บัลเครฟ กงสุลเยเนอราลอังกฤษ เป็นต้น ได้แสดงความโศกเศร้าถามข่าวด้วยแทบทุกกงสุล ชื่อที่ใช้นั้น ฉันขอให้ใช้เรียกคำน้ำเป็นสมเด็จพระนางเธอสุนันทากุมารีรัตน์ พออย่าให้เป็นที่อับอายแก่ลูกต่างกรม แต่คำอังกฤษนั้นใช้ปรินเซสใช้ควีนแต่คนเดียว ที่ควีนนั้นนึกว่าจะใช้ให้แปลกันเป็นสมเด็จพระนางเจ้ามีชื่อแล้ว จึงใช้พระราชทานเทวีเติมข้างท้าย การซึ่งเป็นขึ้นครั้งนี้ เพราะฉันเชื่อผิด คิดผิด มีความโทมนัสเสียใจยิ่งนัก แทบจะถึงกับชีวิต จึงได้มีจดหมายถึงเธอช้าไป มีความคิดถึงเธอเป็นที่สุด ถ้าอยู่แล้วจะเป็นที่หวังใจวางใจของฉันทุกอย่างทุกประการ การซึ่งตกลงกันไปแล้วนี้จะเป็นการตลอดไปฤาไม่ตลอดไปก็ไม่ทราบ แต่เห็นว่าชีวิตฉันในเวลานี้จะให้ตายนั้นไม่สู้ยากนัก จะบอกอะไรอีกไม่ได้แล้วไม่มีเสียจะพูด

เขียนที่หอธรรมสังเวช ในพระบรมมหาราชวังกรุงเทพฯ ณ วันเสาร์ แรม ๑๓ ค่ำ เดือน ๗ ปีมะโรง โทศก ศักราช ๑๒๔๒ ตรงกับวันที่ ๕ เดือนขูน คริสตศักราช ๑๘๘๐

(พระบรมนามาภิไธย) สยามินทร์
​

ลูกหญิงนั้นชื่อกรรณาภรณ์เพ็ชรรัตน์ อายุได้ ๑ ปี กับ ๙ เดือน กับ ๒๐ วัน แม่อายุได้ ๑๙ ปี กับ ๖ เดือน กับ ๒๒ วัน มีท้องอยู่ได้ ๕ เดือนเต็ม

(พระบรมนามาภิไธย) C.R.S.​

วันอาทิตย์ที่ ๖ มิถุนายน ๒๔๒๓ ตรงกับวันแรม ๑๔ ค่ำ เดือน ๗ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
เช้า ๓ โมง เสด็จออกเลี้ยงพระที่หอธรรมสังเช ๕ รูป ฉันแล้วถวายของไทยทานแล้วมีสดับปกรณ์รายร้อยพระบิณฑบาตเวรเงินสลึง ๑๐๐ เวลา ๕ โมงเศษ เสด็จขึ้น โปรดเกล้าฯ ให้เจาประตูหอธรรมสังเวชใหม่ทางหอราชพิธีกรรมให้พระเดิน

กลางวันพระองค์สายพาหม่อมเจ้าจร หม่อมเจ้ายินดี หม่อมเจ้าปรีดา เฝ้าทรงเรื่องทำรูปสัตว์ทองของแจก โปรดเกล้าฯ ให้หม่อมเจ้าจรทำครอบทำรูปสัตว์ หม่อมเจ้ายินดีเป็นผู้หุ้มทองคำ หม่อมเจ้าปรีดานั้นให้ทำเรือแหวดสังเค็ด
อนึ่ง โปรดเกล้าฯ ให้พระองค์เจ้าเทวัญฯ สอบบัญชีทหารที่ไปตรวจกับที่พระยามหามนตรียื่นขาดตรวจไม่มีตั๋วเป็นตัวจ้าง คงมีแต่ตัวทหารแต่จึงโปรดเกล้าฯ ให้พระมหาเทพไปหาตัวพระยามหามนตรีมา มีพระกระทู้ถามถึงเก๋งวรสภาภิรมย์
เวลา ๒ ทุ่ม เสด็จออกประทับโรงกงเต็กก่อนแล้วเสด็จไปหอธรรมสังเวช พระญวนไปสวดบูชาพระศพแล้วสดับปรณ์ผ้าขาวพระญวนชักทุกองค์ แลวสวดมนต์พระ ๑๕ รูปเหมือนวารนี้
รายเจ้าภาพสวดจบแล้วสดับปกรณ์ผ้าไตรย่ามเหมือนวานนี้ แล่สวพระโพธิวงศ์ถวายเทศน์กัณฑ์เจ้าภาพ เครื่องกัณฑ์ยกทั้ง ๒ กัณฑ์ แล้วเสด็จกไปประทับอัฒจันทร์ศาลาทอดพระเนตรพระญวนสวดแล้วเผาสิ่งของหน้าโรงกษาปน์ พระราชทานรางวัลพระญวนองค์ละ ๓ ตำลึง ๗ องค์ นอกนั้นองค์ละ ๒ ตำลึง เสด็จขึ้น ๕ ทุ่มเศษ
เวลา ๒ ยาม พระมหาเทพนำคำให้การพระยามหามนตรีแก้พระกระทู้ไปทูลเกล้าฯ ถวายเรื่องเรือล่ม สารภาพเรื่องทหารนั้นยังตรวจไม่ทั่ว ไม่สารภาพสนิท ค่ำวันนี้ยังมิทันสั่งพระกระทู้ โปรดเกล้าฯ ให้ลงพระราชอาญาจำไว้ที่โรงช้าง"
เป็นอันว่า พระยามหามนตรี(อ่ำ อมรานนท์) ถูกจำมาตั้งแต่วันที่ ๖ มิถุนายน ๒๔๒๓ แต่ยังไม่ถูกถอดจากบรรดาศักดิ์ ทรงถอดในวันรุ่งขึ้นคือวันที่ ๗ มิถุนายน ๒๔๒๓
ความจริงพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงเป็น เจ้าชีวิต แต่ในกรณีนี้พระองค์ก็มิได้ทรงลงโทษประหารชีวิตผู้ใดเลยแม้แต่พระยามหามนตรี(อ่ำ) ซึ่งมีหน้าที่รับผิดชอบในเรื่องถวายความปลอดภัยแด่สมเด็จพระนางเจ้า พระองค์ทรงลงโทษไปตามความผิดในข้อที่พระยามหามนตรีไม่ทูลตามความจริงเป็นประการสำคัญเท่านั้น พระยามหามนตรี(อ่ำ อมรานนท์) ต้องโทษอยู่ ๓ ปีจึงพ้น ต่อไม่ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระยาพิชัยสงคราม
พระยามหามนตรีพ้นโทษเมื่อวันอาทิตย์ที่ ๑ กรกฎาคม ๒๔๒๖ ตรงกับวันแรม ๑๑ ค่ำ เดือน ๗ ปีมะแม เบญจศก จุลศักราช ๑๒๔๕ งปรากฏในพระราชหัตถเลขา ดังต่อไปนี้

ร.ที่ ๑๔๗/๔๕
ทูลสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระบำราบปรปักษ์

ด้วยโทษรายเรือประเทียบล่ม ซึ่งได้สั่งจำตัวไว้ ณ คุกแต่ปีมะโรง โทศก ๑๒๔๒ นั้น บัดนี้ก็เห็นจะถึงกำหนด ๓ ปี ควรพ้นโทษได้ คนที่มีโทษกำหนด ๓ ปี นั้น แต่นายอ่ำมหามนตรีกับนายอินอีก ๒ คนนั้น เห็นว่าเป็นโทษหนักไม่มีกำหนด แม่กลางได้มาขอโทษหลายหน เห็นว่าเป็นคนมีโทษหนักหาควรจะรับโทษน้อยกว่าคนที่มีโทษน้อยไม่ จึงยังมิได้สั่งให้พ้นโทษ
บัดนี้ก็ได้ทำบุญวันตายครบ ๓ ปีแล้ว จึงยอมให้พ้นโทษไปด้วยกันทั้งสิ้น เป็นการกุศลอย่าให้เป็นกรรมเป็นเวรกันต่อไป ให้ท่านมีรับสั่งให้คนเหล่านี้พ้นโทษไปเถิด
ทูลมา ณ วันอาทิตย์ แรม ๑๑ คำ เดือน ๗ ปีมะแม เบญจศก ศักราช ๑๒๔๕

(พระบรมนามาภิไธย) C.R.S.​

คำว่า แม่กลาง ในพระราชหัตถเลขา คือ สมเด็จพระศรีศวรินทิรา พระบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า หรือ สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงเรียกสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ว่า แม่ใหญ่ ทรงเรียกสมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนาว่า แม่กลาง และทรงเรียก สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรีว่า แม่เล็ก
พระยามหามนตรี(อ่ำ) พ้นโทษมาแล้ว ต่อไม่ได้เป็นพระยาพิชัยสงคราม ส่วนการที่มีคนเข้าใจกันตามข่าวลือว่า มีการกลั่นแกล้งเพื่อจะแย้งตำแหน่งพระอัครมเหสีกันนั้น คงเนื่องมาจากในเวลานั้น บุตรของพระยาพิชัยสงคราม(อ่ำ) หรือพระยามหามนตรีผู้นี้คนหนึ่งชื่อ "โพ" ซึ่งเกิดจากภรรยาชื่อ "ไผ่" ได้เป็นพระพี่เลี้ยงในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ ซึ่งสมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา เป็นพระราชมารดา แต่ความจริงแล้วหาได้เป็นอย่างคนทั้งปวงเล่าลือกันไม่ ดังที่ได้ทราบความจริงจากสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงเอง ในพระราชหัตถเลขาถึงเจ้าพระยารัตนาธิเบศร์(พุ่ม) เมื่อยังเป็นพระยาเทพประชุนข้าหลวงใหญ่นครเชียงใหม่ขณะนั้น ส่วนการที่พระพิชัยสงคราม(อ่ำ) ต้องโทษนั้นเข้าใจว่าเป็นเรื่องหน้าที่ที่จะต้องใช้ความสามารถและจะต้องระมัดระวังมิให้มีเหตุการณ์อันร้ายแรงเกิดขึ้นถึงปานนั้น เมื่อเหตุการณ์เกิดขึ้นแล้วก็จำเป็นต้องใช้ความสามารถกู้เรือล่มให้หงายขึ้นทันท่วงที ถ้ากู้ได้ทันท่วงทีสมเด็จพระนางเจ้าและพระราชธิดา ก็คงจะไม่สิ้นพระชนม์ และพระยามหามนตรีจะต้องกราบบังคมทูลตามจริงของเหตุกาณ์โดยตลอด ยิ่งกว่านั้นปรากฏว่าพระยามหามนตรีได้ห้ามชาวบ้านมิให้ช่วยเสียด้วย ปรากฏในจดหมายเหตุว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงกริ้วพระยามหามนตรีมากว่า แกล้งไม่ช่วยกันจริงๆ และทูลปดต่อพระองค์ท่าน และทรงกริ้วเรื่องต่างๆ อีกมาก ท่านจึงต้องโทษด้วยประการฉะนี้​

................................​

​

......................​

พระยามหามนตรี(อ่ำ อมรานนท์)​

 

๖.​

พ่อตายคือฉัตรกั้ง.............หายหัก
แม่ดับดุจรถจักร...............จากด้วย
ลูกตายบ่วายรัก................แรงร่ำ
เมียมิ่งตายวายม้วย...........มืดคลุ้มแดนไพร

พระราชจริยาวัตรของพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงกับการพระศพและงานพระเมรุ จะกล่าวต่อไปอีกดังนี้

วันที่ ๔๒๒๗ วันจันทร์ขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๘ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒ ตรงกับวันที่ ๗ มิถุนายน ๒๔๒๓
เช้า ๓ โมงเศษ เสด็จออกหอธรรมสังเวช เลี้ยงพระถวายของไทยทานแล้ว มีสดับปกรณ์รายร้อยเหมือนวานนี้ เวลา ๕ โมง เสด็จขึ้น
พระยาโชฎึก เฝ้าถวายบัญชีกำหนดการกงเต็ก ๗ วันครั้งหนึ่ง จนครบ ๗ ครั้ง แล้วไปทำใหญ่ ๑๐๐ วัน
เวลาทุ่มเศษ เสด็จหอธรรมสังเวช มีสวดมนต์ ๑๕ รูป อย่างวานนี้ พระพรหมมุนีนำสวด จบแล้วมีสดับปรกณ์ไตรย่ามเหมือนวานนี้ พะอริยมุนีถวายเทศน์กัณฑ์หลวง พระถวายเทศน์กัณฑ์เจ้าภาพ เครื่องกัณฑ์ยกทรงกับสมเด็จกรมพระและเจ้านายเรื่องการพระเมรุ เวลา ๕ ทุ่มเสด็จขึ้น สั่งพระกระทู้ทอดพะยามหามนตรี

พระยาโชฎึกราชเศรษฐี พระสวัสดิวามดิษฐ จดหมายกำหนดวันนำกงเต็กทูลเกล้าฯ ถวาย

วันที่ ๔๒๒๘ วันอังคาร ขึ้น ๒ ค่ำ เดือน ๘ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒ ตรงกับวันที่ ๘ มิถุนายน ๒๔๒๓

เวลาเช้า ๔ โมง เสด็จหอธรรมสังเวช เลี้ยงพระแล้วมีสดับปกรณ์เหมือนวานนี้ เสด็จขึ้นเวลาเที่ยง<O</O
กลางวัน ทรงเรื่องการทำบุญและการพระเมรุ
ทุ่มเศษ เสด็จออกหอธรรมสังเวช พระมหาเอมถวายเทศน์ๆ เวรตามธรรมเนียม พระกัณฑ์เจ้าภาพแล้ว... เวลา ๔ ทุ่มเสด็จขึ้น

วันที่ ๔๒๒๙ วันพุธ ขึ้น ๓ เดือน ๘ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒ ตรงกับวันที่ ๙ มิถุนายน ๒๔๒๓

เช้า ๔ โมงเศษ เสด็จหอธรรมสังเวช เลี้ยงพระแล้วเสด็จขึ้นเวลาเที่ยง
กลางวัน พระยาภาส เจ้าปรีดา กรมพิชิตเฝ้า ทรงเรื่องของทำบุญและอื่นๆ
เวลาทุ่มเศษ เสด็จออกหอธรรมสังเวช พระถวายเทศน์กัณฑ์หลวง พระถวายเทศน์กัณฑ์เจ้าภาพ เสด็จขึ้นเวลา ๔ ทุ่มเศษ

วันที่ ๔๒๓๐ วันพฤหัสบดี ขึ้น ๔ เดือน ๘ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒ ตรงกับวันที่ ๑๐ มิถุนายน ๒๔๒๓
เช้า ๔ โมงเศษ เสด็จออกหอธรรมสังเวชเลี้ยงพระ เวลาเที่ยงเสด็จขึ้น กลางวัน พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ หลวงนายสิทธิ(จู) เฝ้าคิดของสลากการพระศพ
เวลา ๒ ทุ่มเศษ เสด็จออกหอธรรมสังเวช แล้วทรงธรรม พระถวายเทศน์กัณฑ์เจ้าภาพ ทรงกับสมเด็จกรมพระเรื่องการต่างๆ เวลา ๔ ทุ่มเศษเสด็จขึ้น

วันที่ ๔๒๓๑ วันศุกร์ ขึ้น ๕ เดือน ๘ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒ ตรงกับวันที่ ๑๑ มิถุนายน ๒๔๒๓
เช้า ๕ โมง เสด็จออกหอธรรมสังเวช เลี้ยงพระแล้วเสด็จขึ้นเวลาเที่ยงนาน บ่ายพระยาภาสกับกรมหมื่นพิชิตเฝ้าทรงเรื่องของสังเค็ด
เวลา ๒ ทุ่มเศษ เสด็จออกหอธรรมสังเวช พระถวายเทศน์กัณฑ์หลวง ตรัสกับสมเด็จกรมพระเรื่องการต่างๆ จน ๔ ทุ่มเสด็จขึ้น วันนี้สมเด็จ ถวายรายการกองทำเครื่องการพระเมรุ

วันที่ ๔๒๓๒ วันเสาร์ ขึ้น ๖ เดือน ๘ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒ ตรงกับวันที่ ๑๒มิถุนายน ๒๔๒๓
เวลา ๕ โมงเช้า เสด็จออกหอธรรมสังเวช เลี้ยงพระแล้วเสด็จขึ้นเที่ยงนาน พระองค์เจ้าสาย เจ้าจร(กรมหมื่นปราบปรปักษ์) พระยาประภา พระยาภาส เฝ้า

บ่าย ๔ โมงเศษ มีการสวดมนต์ในพระที่นั่ง(ด้วยวันนี้พระเสาร์เสิดขึ้นไปราศีเทศ ทั้งสองดวงพระชันษา) ที่ห้องเขียวที่ประทับนั้นเอง ตั้งพระและพระเต้าต่างๆ บนตู้ทรงพระอักษร ตั้งพระไชย ๑ พรไชยเนาวโลหะ ๑ พระพุทธรูปนาคปรกใหญ่ ๑ กลาง ๑ สมาธิ กลาง ๑ พะนาคปรกศิลา ๑ เทวรูปพระเสาร์ใหญ่ ๑ กลาง ๑ เทวรูปพะพฤหัสบดี กลาง ๑ กับพระมหาสังข์และพระเต้าศิลาต่างๆ พระเต้า ๕ กษัตริย์ มีเทียนทองรูปเงินเล่มละ ๒ ตำลึง บูชากำลังพระเสาร์ หน้าตู้ตั้งเครื่องนมัสการเครื่อง ๒ ชั้น แล้วโยงสายสิญจน์ไปที่หิ้งติดฝาหลังตู้ทรงพระอักษร ซึ่งตั้งพระไชยน้อยและพระนาคปรก พระสมาธิและเทวรูปพระเสาร์พระพฤหัสบดีนั้นด้วย บ่าย ๕ โมง พระสวดมนต์เข้าไปข้างใน พระธรรมวโรดมนำพระครูปริตรไทย ๔ รูป พระอุดมญาณนำพระครูปริตรรามัญรวมกัน ๑๐ รูป ทรงถวายผ้าไตรย่ามแล้ว ครองผ้าสวดพระปริตร สวดจบแล้วทรงน้ำพระพุทธมนต์ในที่เวลาพลบค่ำ
เวลา ๒ ทุ่มเศษ เสด็จออกหอธรรมสังเวช พระถวายเทศน์กัณฑ์หลวง พระถวายเทศน์กัณฑ์เจ้าภาพ ทรงเตือนฉัตรกั้นพระศพต่อสมเด็จกรมพระ แล้วทรงด้วยการต่างๆ เรื่องพระเมรุ เวลา ๔ ทุ่มเศษ เสด็จขึ้น
อนึ่ง ในวันเดียวกันนี้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงมีพระหัตถเลขาตอบสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ และบอกข่าวที่เกิดเหตุเรือล่ม กระแสพระราชหัตถเลขามีความละเอียดดังนี้

ร. ที่ ๙๖/๔๒

ถึง เจ้าคุณสมเด็จพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์

ด้วยเมื่อ ณ วันจันทร์ แรม ค่ำ เดือน ๗ ฉันขึ้นไปบางปะอินเรือกลไฟปานมารุตจูงเรือสุนันทากับบุตร ไปถึงบางพูด เรือปานมารุตแล่นแข่งเรือโสรวานขึ้นไป คนถือท้ายเรือโบตเบนศีรษะเรือโบตเข้าหาเรือโสรวาน เรือโบตโดนเรือโสรวานล้มคว่ำ ลอยไปพ้นเรือโสรวาน จึงมีผู้ลงเรือไปช่วย สุนันทากับบุตรหญิงกับขรัวยายเลี้ยงคนหนึ่งตายในน้ำ ฉันได้พาศพลงเรือเวสาตรีมากรุงเทพฯ ในวันนั้น สมเด็จกรมพระฯ กับคุณสุรวงษ์ พร้อมกันจัดยกศพขึ้นไว้ ณ หอธรรมสังเวช ฉันเศร้าโศกเสียใจอยู่นักด้วยการไม่เคยเป็นไม่ควรเป็นมาเป็นขึ้นดังนี้
การที่จะนำศพนั้น ฉันได้ปฤกษาด้วยสมเด็จกรมพระฯ คุณสุรวงษ์พร้อมกัน จะขอทำที่ท้องสนามเหมือนอย่างแต่ก่อน สมเด็จกรมพระฯ กับคุณสุรวงษ์ได้ช่วยกันคิดกะการงาน มีตราเกณฑ์ไปตามหัวเมืองเสร็จแล้ว
ครั้น ณ วัน พุธ ขึ้น ๓ ค่ำ เดือน ๑ พระอมรสิไสยสรเดช เจ้าคุณเขียนที่เมืองสงขลา ลงวันที่เสาร์ แรม ๑๓ ค่ำ เดือน ๗ มาส่ง ได้รับทราบความแล้ว ซึ่งเจ้าคุณไปเป็นสุขสบายนั้นฉันมีความยินดี
จดหมายมาแต่พระที่นั่ง บรมราชสถิตยมโหฬาร กรุงเทพฯ ณ วันเสาร์ ขึ้น ๖ ค่ำ เดือน ๘ ปีมะโรง โทศก ศักราช ๑๒๔๒

(พระบรมนามาภิไธย) สยามมินทร์​

เมื่อเกิดเหตุเรือล่มครั้งนั้น สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ไม่ได้อยู่ ณ พระนคร ไปสักเลกอยู่ตามหัวเมืองฝ่ายตะวันตก ในขณะที่ทรงพระราชหัตถเลขาข้างบนนี้ ดูเหมือนสมเด็จเจ้าพระยาฯ กำลังสักเลกอยู่ที่เมืองตรังหรือสงขลา

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ได้ตอบพระราชหัตถเลขาดังกล่าวนั้น และพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ ทรงได้รับหนังสือตอบและทรงทราบเมื่อวันพฤหัสบดี แรม ๑๐ ค่ำ เดือน ๘ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒ ดังความปรากฏในจดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน ลงวันที่ดังกล่าว

................................​

​

......................​

 

พี่สร้อยฟ้า...ครับ

พระองค์ท่านโปรดฟังเพลงไทยประเภทใด...เพื่อพระเกษมสำราญ พอทราบไหมครับ รบกวนด้วยครับ ขอขอบคุณอีกที

 

พี่ไม่รู้หรอก...

แต่ ลางๆ ว่า เพลง เขมรปี่แก้ว มั้ง

 

ขอบคุณครับพี่สร้อยฟ้า เป็นเพลงในบทวรรณคดี เรื่องพระอภัยนิครับพี่สร้อยฟ้า

 

ไม่ใช่อยู่ในเฉพาะเรื่องพระอภัยมณี

ยังอยู่ในเรื่อง วิวาห์พระสมุทร
เรื่องอิเหนา ตอน อุณากรรณลงสวน จะบรรเลงในเพลงตับมโหรี
เรื่อง ขุนช้างขุนแผน ก็มีนะ

 

ขอบคุณพี่สร้อยฟ้า..ที่เพิ่มเติมให้...ครับ

 

[URLI="<EMBED height=250 type=application/x-shockwave-flash width=420 src=http://www.4shared.com/embed/129029114/c5f7578 allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always"></EMBED>[/URLI]
หากพี่สร้อยฟ้าฟังแล้วไม่เหมาะลบ
ได้นะครับ เพลงสร้อยตัดสน ครับ

 

​

ขอเดชะฝ่าละอองเบื้องพระบาท
สถิตย์เหนือราชอาสน์แห่งโกสินทร์
ราชาธิปิยราชสยามมินทร์
ครองแผ่นดินปรกเกศเกล้าชาวประชา
ข้าฯ พระองค์ขอนบน้อมสดุดี
พระเกียรตินี้ให้กึกก้องทั่วทิศา
ข้าฯ พระองค์ขอเทิดเกียรติองค์ราชา
ทูนเหนือเกล้าเหนือเกศาฝ่าละอองฯ...
.....​

วันที่ ๒๐ กันยายน ๒๕๕๒ วันคล้ายวันพระราชสมภพ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระปิยมหาราช

​

กระทู้เปิดมาครบ ๑ ปี
กลอนสุภาพ
สร้อยฟ้ามาลา​

 

อิทัง โน ปุญญะภาคัง ราชาทีนัง อิสสะรานัง มาตาปิตุ อาทีนัญจะ
ปิยะชะนานัง สัพพะสัตตานัญจะ นิยยาเทมะ
<O</O​

​

นโมฯ ด้วยความนอบน้อมบูชาคุณพระรัตนตรัย เกล้ากระหม่อมฯ ขอแผ่กุศลผลบุญคุณงามความดี
ที่ได้บำเพ็ญมาแล้วด้วยดีทุกประการ น้อมเกล้าถวายเป็นพระราชกุศล


"พระพุทธเจ้าหลวง "
พระมหาบุรพมหากษัตราธิราชเจ้า พระพุทธเจ้าค่ะ

[MUSIC]http://palungjit.org/attachments/a.701132/[/MUSIC]<O</O​

 

ขอให้พระองค์ทรงพระเจริญ
เกษมสำราญสถิตชั้นทิพย์วิมารกาลเทอญ

 

อนุโมทนาสาธุครับ

เชิญทำบุญซื้อ อิฐ หิน ดิน ทราย เหล็ก ปูน สร้างศาลาแก้วครอบสมเด็จองค์ปฐม

เชิญร่วมเป็นเจ้าภาพสร้างพระประธานสมเด็จองค์ปฐมและศาลาแก้วพระจุฬามณี ที่ จ.นครศรีธรรมราช (สำนักสงฆ์ธรรมเจริญ)





" บุญกุศลใดที่พึงจะได้รับ ก็ขอให้ทุกท่านได้รับเช่นเดียวกันถ้วนหน้าสถาพร ทั้งโลกนี้และโลกหน้า ที่สุดถึงซึ่งพระนิพพานด้วยกันเทอญฯ สาธุ"<!-- google_ad_section_end -->

 

พระบาทบทขจรไหน ปวงผไทได้พึ่งเย็น
กอบรัฐอเนกเช่น เอกรัฐชาติสยาม
ประเทศล่าอณาคม วางท่าข่มอำนาจทราม
หวังรวบรัฐสยาม ระรานตามอำเภอใจ
ต้องร้อนเบื้องพระบาท เสด็จราชดำเนินไกล
ยังแคว้นศิวิไลซ์ ผูกพันให้ในไมตรี
อำนาจชาติรัฐ ให้เกรงจัดพระภูมี
แสดงให้ตัวไพรี ว่าไทยนี้มิโง่ตาม
ชนชาติยุโรปสิ้น มิติฉินถิ่นสยาม
อัจฉาริยยาม ระบือนามพระเกริกไกร
สำนึกพระคุณท่าน เป็นอนันต์สุดมิได้
ประชาข้าบาทไท ขอเทิดไว้ในพระองค์
ต่างทูลน้อมถวาย ด้วยใจกายในประสงค์
เทิดเกียรติแห่งพระองค์ มหาราชของชาติไทย


ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อมขอเดชะ
เนื่องในวันคล้ายวันสวรรคตพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระปิยมหาราช

​

 

พระ ผู้มีบุญ คุณอันประเสริฐ
ปิยะ เลิศ แกล้วกล้า พิสุทธิ์ใส
มหา ผู้ยิ่งใหญ่ ผองผไท
ราช อยู่กลาง ดวงหทัย ทั่วทุกชน

ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อมขอเดชะ

พสกนิกรชาวสยาม

 

พอดีพรรณนาไปเจอรายการตามไปดู แล้วนำพระองค์ฯท่านเสด็จประพาสสวีเดน หาดูยากมาก

[ANAME="<EMBED height=385 type=application/x-shockwave-flash width=480 src=http://www.youtube.com/v/oUyNc4z1gyg&hl=en_US&fs=1& allowscriptaccess="always" allowfullscreen="true"></EMBED>"[/ANAME]

 

[ANAME="<EMBED height=385 type=application/x-shockwave-flash width=480 src=http://www.youtube.com/v/3rQwWzsuEy8&hl=en_US&fs=1& allowfullscreen="true" allowscriptaccess="always"></EMBED>"[/ANAME]

เห็นชัดเจนมากยิ่งขึ้น

 

​

<!-- google_ad_section_end --><!-- / message --><!-- sig -->

 

​

 

​